Một ngày đầu năm 2014, khi nông dân Tây Nguyên vừa hoàn tất việc thu hái cà phê niên vụ (2012-2013), chúng tôi tới thăm HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Công bằng Ea Kiết, đứng chân trên địa bàn xã Ea Kiết, huyện Chư M’gar (Đắc Lắc). Đây là HTX nông nghiệp đi đầu trong áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất cà phê chất lượng cao vì sức khỏe cộng đồng.

Nhà máy chế biết ướt cà phê Robusta của HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Công Bằng Ea Kiết.

Trao đổi với chúng tôi về cung cách làm ăn của HTX, ông Nguyễn Văn Phúc, Chủ nhiệm HTX  cho biết: Tiền thân của HTX là Tổ liên kết Thương mại Công bằng, ra đời năm 2008. Tổ liên kết này tập hợp một nhóm hộ nông dân sản xuất cà phê vì sức khỏe cộng đồng, sản phẩm làm ra được Công ty TNHH Đắc Man Việt Nam bao tiêu. Ban đầu tổ có 55 hộ dân tham gia với diện tích 101ha. Đến tháng 3-2011 thành lập HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Công bằng Ea Kiết, vùng sản xuất cà phê của HTX trở thành vùng nguyên liệu chất lượng cao của Công ty TNHH Đắc Man Việt Nam. Hiện tại HTX có 97 xã viên với diện tích cà phê hơn 180ha, sản lượng hằng năm đạt hơn 720 tấn nhân, năng suất bình quân 4 tấn/ha. Sở dĩ cà phê của HTX đạt năng suất cao là do từ khi thành lập tổ liên kết, các hội viên đã được cán bộ của Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên và cán bộ khuyến nông tập huấn kỹ thuật chăm sóc cà phê theo hướng sản xuất bền vững, vì sức khỏe cộng đồng.

Năm 2010, được Quỹ Thách thức Việt Nam (Ngân hàng châu Á - ADB) tài trợ 3 tỷ đồng, cùng với nguồn đóng góp của xã viên và khoản hỗ trợ của Công ty TNHH Đắc Man Việt Nam, HTX đã đầu tư xây dựng Nhà máy chế biến ướt cà phê Robusta công suất 5 tấn/giờ, có tổng kinh phí hơn 6 tỷ đồng. Đây là HTX đầu tiên trong cả nước đầu tư Nhà máy chế biến ướt cà phê Robusta hiện đại. Có nhà máy chế biến ướt, toàn bộ sản phẩm cà phê của xã viên HTX và một phần sản phẩm cà phê của người dân trên địa bàn đã được chế biến bằng công nghệ hiện đại, nâng cao được chất lượng sản phẩm cà phê nhân.

Đa phần người sản xuất cà phê Tây Nguyên thường có tập quán thu hái cà phê xanh để tiết kiệm nhân công và phòng chống nạn hái trộm, dẫn tới phẩm cấp cà phê nhân xô đạt thấp, năng suất sụt giảm. Đối với xã viên HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Công bằng Ea Kiết, để khuyến khích bà con thu hái cà phê chín, HTX cùng với Công ty TNHH Đắc Man Việt Nam đưa ra điều kiện: Thu hái cà phê quả chín đạt hơn 90% được thưởng 300 đồng/kg quả tươi; từ 80-90% quả chín được thưởng 200 đồng/kg. Nhờ cách làm trên, nên 100% sản lượng cà phê của HTX được tổ chức Thương mại công bằng thế giới (Fair Trade) cấp chứng nhận “Cà phê bền vững Fairtrade”. Được công nhận cà phê chất lượng cao, niên vụ (2012-2013), sản phẩm cà phê nhân của HTX được bảo hộ với giá 2.250 USD/tấn, và có giá bán thực tế tháng 12-2013 là 2.700 USD/tấn (tương đương 54 triệu đồng/tấn). Trong khi cùng thời điểm, giá cà phê trên thị trường chỉ xê dịch ở mức 1.700 USD/tấn (tương đương 34 triệu đồng/tấn). Như vậy 1 tấn cà phê của HTX Nông nghiệp - Dịch vụ công bằng Ea Kiết có giá bán cao hơn so thị trường tới 20 triệu đồng. Có thể nói, đây là HTX bán được cà phê với giá cao nhất trong cả nước. 

Trong thời gian tới đây, HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Công bằng Ea Kiết tiến hành mở rộng diện tích vùng sản xuất Cà phê chứng nhận Fairtrade, hình thành những cánh đồng cà phê mẫu lớn có diện tích khoảng 100 ha. HTX Nông nghiệp - Dịch vụ công bằng Ea Kiết thực sự là mô hình HTX kiểu mới, gắn kết tập thể hộ nông dân với doanh nghiệp, đưa người nông dân vươn ra thị trường thế giới, khẳng định và nâng cao vị thế cà phê Việt Nam.

Bài và ảnh: KIỀU BÌNH ĐỊNH