Kỹ thuật gặp khó…
Các tỉnh Tây Nguyên
hiện có hơn 430.000 ha cà phê, chiếm trên 90% diện tích cà phê cả nước.
Được coi là ngành kinh tế mũi nhọn, sản xuất, kinh doanh cà phê tại khu
vực này đạt kim ngạch xuất khẩu ước tính gần 2 tỷ USD/năm.
Tuy nhiên, theo thống
kê của Viện Khoa học Nông - Lâm nghiệp Tây Nguyên, trong số diện tích
cà phê ở khu vực này hiện đã có khoảng 100.000 ha già cỗi (hơn 20 năm
tuổi), năng suất dưới 1,5 tấn/ha, không có khả năng phục hồi hay ghép
cải tạo. Dự tính, đến năm 2020, hơn 70% diện tích cà phê ở khu vực này
cũng sẽ lâm vào tình trạng tương tự.
Tái canh cà phê ở Tây
Nguyên là điều cần phải tính đến ngay từ bây giờ, nhằm đảm bảo sự ổn
định của ngành cà phê Việt Nam. Nhưng phần lớn những diện tích đã tiến
hành tái canh những năm qua đều thất bại. Vườn cây chỉ sinh trưởng tốt
đến năm thứ 3, sau đó tàn lụi dần.
Một trong những biện
pháp hết sức quan trọng góp phần tái canh thành công đó là phải thu gom
hết rễ cà phê cũ, bởi lẽ rễ cây cà phê già cỗi là nơi trú ngụ của nấm
bệnh. Thứ hai, chúng ta phải áp dụng luân canh với những cây trồng ngắn
ngày khác để cắt đứt nguồn thức ăn của nấm bệnh, đặc biệt là tuyến
trùng. Luân canh tối thiểu chừng 2 năm ở những vườn không bệnh vàng lá,
còn những vườn đã bị tuyến trùng nặng gây bệnh vàng lá thì thời gian
luân canh phải 3 – 4 năm.
Theo Viện trưởng viện
khoa học Nông lâm nghiệp Tây Nguyên Tiến sĩ Lê Ngọc Báu, điều đã và
đang xảy ra là tái canh cà phê ở Tây Nguyên thất bại vì sai quy trình
kỹ thuật. Trong khi đó, những tài liệu kỹ thuật đảm bảo cho tái canh
thành công, lại chưa đến được với đông đảo nông dân. Bà con vẫn chủ yếu
tái canh cà phê không áp dụng khoa học kỹ thuật mới thất bại.
Liên quan đến chuyện
này, ông Phùng Văn Quy, Chủ tịch Hội nông dân xã Tân Bình, huyện Đắc
Đoa, tỉnh Gia Lai kiến nghị: Về chuyển giao khoa học kỹ thuật là phải
trực tiếp đến người nông dân, và thường xuyên hơn. Vì nông dân hiện nay
đa số làm tự phát, không nắm rõ khoa học kỹ thuật, nên năng suất không
cao…
Khó cả nguồn vốn đầu tư, nguồn giống
Hiện nay chỉ một số ít
cá nhân, tổ chức có thể tái canh cà phê thành công khi áp dụng đúng
những kỹ thuật như khuyến cáo của các Viện nghiên cứu. Điển hình như
Công ty Eapok (Ðắc Lắc), Nông trường cà phê Thuận An (Ðăk Nông) hay
việc tái canh hơn 100 ha cà phê của Công ty TNHH một thành viên Cà phê
Ia Grai (tỉnh Gia Lai).
Sau 2 năm tái canh,
trong vụ thu quả bói đầu tiên (niên vụ 2011 – 2012), bình quân mỗi ha
đã cho năng suất hơn 10 tấn quả tươi, cá biệt có vườn đạt tới 15 tấn
mỗi ha.
Tuy nhiên, đó mới chỉ
những thành công bước đầu, bởi theo ông Nguyễn Đại Ngọc, Giám đốc Công
ty Cà phê Ia Grai, việc tái canh của Công ty đang gặp rất nhiều khó
khăn, nhất là về vốn. Để tái canh mỗi ha cà phê, cần số vốn từ 100 –
150 triệu đồng. Đơn vị đã phải bỏ ra từ 10 – 15 tỷ đồng để tái canh 100
ha. Trong khi đó, diện tích cà phê cần tái canh của đơn vị là khoảng
250 ha. Vì thiếu vốn nên việc tái canh của đơn vị phải đến 2015 hoặc
2020 mới hoàn thành.
Khó khăn về vốn để
thực hiện tái canh không chỉ các doanh nghiệp, mà còn với cả nông dân –
những người sở hữu tới 80 - 90% diện tích cà phê hiện nay ở Tây Nguyên,
do họ khó tiếp cận với các nguồn vốn.Năm 2010, Chính phủ ban hành Nghị
định 41/2010/NÐ-CP về tín dụng nông nghiệp, nông thôn. Theo đó, nông
dân cà phê được vay tối đa 50 triệu đồng không cần thế chấp để đầu tư
cho vườn cà phê. Tuy nhiên, trên thực tế, rất ít nông dân tiếp cận được
nguồn vốn theo Nghị định này.
Thêm một khó khăn nữa
khi thực hiện tái canh là sự hỗn tạp về nguồn giống. Ở các tỉnh Tây
Nguyên có rất nhiều cơ sở bán giống cà phê, nhưng việc kiểm soát chất
lượng hầu như bị bỏ ngỏ. Nông dân thường mua phải những giống kém chất
lượng, từ đó ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng vườn cây tái canh.
Rất cần sự quan tâm chung
Điều này cần sự vào
cuộc của chính quyền và các ngành chức năng các tỉnh Tây Nguyên để quản
lý giống chặt chẽ hơn. Thạc sĩ Phan Tiến Dinh, chuyên viên của Công ty
Tam Nông bày tỏ: Muốn vườn cà phê tái canh, trước tiên phải nghĩ đến
cây giống và quy trình tái canh. Tuy nhiên hiện chưa nơi nào có tài
liệu nào nói cụ thể quy trình tái canh. Còn cây giống, có tình trạng
những cơ sở chuyên trách, có tư cách pháp nhân để làm cây giống còn
mượn thương hiệu để kinh doanh. Vì vậy, cây giống đưa ra thị trường
chất lượng chưa đảm bảo.
Nhìn một cách tổng
quan, rõ ràng cà phê Tây Nguyên đang từng ngày đối mặt với nguy cơ già
cỗi, sụt giảm sản lượng và chất lượng. Còn việc tái canh đang đối mặt
với quá nhiều vấn đề mà quan trọng nhất là vốn và giống cây. Để phát
triển cà phê bền vững, ngành kinh tế mũi nhọn của Tây Nguyên, những vấn
đề này cần được giải quyết một cách căn cơ, đặc biệt phải có sự vào
cuộc của các ngành, các cấp từ Trung ương tới địa phương, trong đó có
các nhà khoa học, các ngân hàng.
Cùng với đó, những
người trồng cây cà phê cũng cần nhận thức một cách sâu sắc trong việc
hợp tác cùng các ngành chức năng cải tạo nguồn giống, bảo tồn và nâng
cao chất lượng cà phê.
Theo Chinhphu.vn